Python bài 8: Lệnh rẽ nhánh trong Python

1. Giới thiệu về lệnh rẽ nhánh

Lệnh rẽ nhánh trong Python giúp chương trình có thể thực hiện các hành động khác nhau tùy thuộc vào điều kiện cụ thể. Cấu trúc rẽ nhánh phổ biến nhất là câu lệnh if, if...else và if...elif...else.

2. Câu lệnh if

Câu lệnh if kiểm tra một điều kiện. Nếu điều kiện đúng (True), khối lệnh bên trong sẽ được thực thi.

Sơ đồ luồng (Flowchart) của câu lệnh if

Ví dụ về câu lệnh if của Python

Cú pháp:

if điều_kiện:
    # Khối lệnh sẽ chạy nếu điều_kiện là True

Ví dụ:

x = 10
if x > 5:
    print("x lớn hơn 5")

✅ Kết quả: x lớn hơn 5

---

3. Câu lệnh if...else

Câu lệnh if...else cho phép chương trình chọn một trong hai hướng thực thi.

Cú pháp:

if điều_kiện:
    # Khối lệnh chạy nếu điều_kiện là True
else:
    # Khối lệnh chạy nếu điều_kiện là False

Ví dụ:

x = 3
if x > 5:
    print("x lớn hơn 5")
else:
    print("x không lớn hơn 5")

✅ Kết quả: x không lớn hơn 5

---

4. Câu lệnh if...elif...else

Khi có nhiều điều kiện cần kiểm tra, ta dùng if...elif...else.

Cú pháp:

if điều_kiện_1:
    # Khối lệnh chạy nếu điều_kiện_1 là True
elif điều_kiện_2:
    # Khối lệnh chạy nếu điều_kiện_2 là True
else:
    # Khối lệnh chạy nếu tất cả điều kiện trên đều False

Ví dụ:

x = 7
if x > 10:
    print("x lớn hơn 10")
elif x > 5:
    print("x nằm trong khoảng 6-10")
else:
    print("x nhỏ hơn hoặc bằng 5")

✅ Kết quả: x nằm trong khoảng 6-10

---

5. Câu lệnh rẽ nhánh lồng nhau

Có thể lồng nhiều câu lệnh if...else bên trong nhau.

Ví dụ:

x = 15
if x > 10:
    print("x lớn hơn 10")
if x > 20:
    print("x cũng lớn hơn 20")
else:
    print("x không lớn hơn 20")

✅ Kết quả:

[/python] x lớn hơn 10
x không lớn hơn 20
[/python]

---

6. Toán tử điều kiện trong if

Python hỗ trợ các toán tử so sánh và logic trong điều kiện:

Toán tử	Ý nghĩa
>	Lớn hơn
<	Nhỏ hơn
>=	Lớn hơn hoặc bằng
<=	Nhỏ hơn hoặc bằng
==	Bằng
!=	Khác
and	Và (cả hai điều kiện đều đúng)
or	Hoặc (một trong hai điều kiện đúng)
not	Phủ định

Ví dụ:

age = 20
if age >= 18 and age < 65:
    print("Bạn là người trưởng thành")

✅ Kết quả: Bạn là người trưởng thành

---

7. Toán tử ba ngôi (Ternary Operator)

Python hỗ trợ cú pháp ngắn gọn cho if...else bằng toán tử ba ngôi.

Cú pháp:

giá_trị_nếu_đúng if điều_kiện else giá_trị_nếu_sai

Ví dụ:

x = 10
status = "Lớn hơn 5" if x > 5 else "Không lớn hơn 5"
print(status)

✅ Kết quả: Lớn hơn 5

---

8. Kết luận

• Sử dụng if để kiểm tra điều kiện.
• Dùng if...else khi có hai lựa chọn.
• Dùng if...elif...else khi có nhiều điều kiện.
• Dùng toán tử logic (and, or, not) để kết hợp điều kiện.
• Có thể lồng các câu lệnh if bên trong nhau.
• Dùng toán tử ba ngôi để viết điều kiện ngắn gọn.